Người cao tuổi ở mỗi giai đoạn đều có những đặc trưng riêng biệt từ tâm lý đến sức khỏe. Vậy các giai đoạn của người cao tuổi được phân chia như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về 4 giai đoạn ở người cao tuổi để nắm bắt những thay đổi thú vị và biết cách chăm sóc họ một cách hiệu quả nhất.
I. Bao nhiêu tuổi được xem là người cao tuổi?
Câu hỏi về độ tuổi để xác định một người là cao tuổi không có một câu trả lời tuyệt đối. Con số này thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố, từ các quy định pháp luật của từng quốc gia đến các tiêu chí sinh học, xã hội và văn hóa.
Tại Việt Nam, theo Luật Người cao tuổi 2009, công dân Việt Nam từ đủ 60 tuổi trở lên được xem là người cao tuổi. Tuy nhiên, ở các quốc gia khác, độ tuổi này có thể khác nhau. Ví dụ, một số nước châu Âu quy định người từ 65 tuổi trở lên là cao tuổi.
II. Các giai đoạn của người cao tuổi
Việc phân chia người cao tuổi thành các giai đoạn không chỉ đơn thuần là chia theo độ tuổi, mà còn là cách để chúng ta hiểu sâu hơn về những thay đổi thể chất, sức khỏe, tâm lý mà họ đã trải qua. Từ đó, thấu hiểu và biết cách chăm sóc phù hợp, hiệu quả hơn.
Theo đó, dưới góc độ Y khoa, người ta chia các giai đoạn của người cao tuổi cụ thể như sau:
1. Giai đoạn 1: Từ 60 – 69 tuổi
Đây là giai đoạn mà nhiều người cao tuổi bắt đầu nghỉ hưu. Sự thay đổi lớn nhất trong giai đoạn này là việc chuyển từ một cuộc sống năng động, có nhiều trách nhiệm sang một cuộc sống tự do hơn. Chính vì vậy, giai đoạn này còn được gọi là giai đoạn thích nghi.
Ở giai đoạn này, người cao tuổi sẽ có những thay đổi về thể chất. Các chức năng cơ thể bắt đầu suy giảm nhẹ, đặc biệt là về sức mạnh cơ bắp, xương khớp và thị lực. Đồng thời có nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch, cao huyết áp.
2. Giai đoạn 2: Từ 70 đến 79 tuổi
Sau khi trải qua giai đoạn thích nghi với cuộc sống nghỉ hưu, người cao tuổi bước vào một giai đoạn mới đầy thách thức. So với giai đoạn đầu, giai đoạn hai thường chứng kiến sự suy giảm về thể chất rõ rệt hơn, đồng thời cũng xuất hiện nhiều vấn đề về tâm lý phức tạp hơn.
Nếu ở giai đoạn đầu, sự suy giảm chức năng các cơ quan diễn ra từ từ, thì ở giai đoạn hai, quá trình này diễn ra nhanh hơn và rõ rệt hơn. Các bệnh lý mãn tính như tim mạch, tiểu đường, xương khớp trở nên phổ biến hơn, hệ miễn dịch cũng bắt đầu suy yếu làm người cao tuổi dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, mắt cũng dần mờ đi, tai cũng không còn nghe rõ.
3. Giai đoạn 3: Từ 80 đến 90 tuổi
Khi bước vào độ tuổi 80 đến 90, người cao tuổi có thể cảm nhận rõ rệt sự thay đổi về cả thể chất lẫn tinh thần. Các cơ quan quan trọng như tim mạch, phổi, thận, hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh như tim mạch, phổi tắc nghẽn mãn tính, rối loạn tiêu hóa.
Đặc biệt, ở giai đoạn này, người cao tuổi có thể phải đối mặt với nhiều bệnh cùng lúc. Xương khớp cũng yếu dần, khả năng cân bằng kém khiến người cao tuổi dễ bị té ngã. Một số người cao tuổi còn gặp vấn đề về trí nhớ và nhận thức. Do đó, ở giai đoạn này, người cao tuổi cần sự hỗ trợ, chăm sóc của người thân.
4. Giai đoạn 4: Từ 90 tuổi trở lên
Nhóm người cao tuổi ở độ tuổi này thường không nhiều. Hầu hết người cao tuổi ở giai đoạn này cần sự hỗ trợ toàn diện trong sinh hoạt hàng ngày.
III. Những thay đổi về tâm lý của người cao tuổi qua từng giai đoạn
Quá trình lão hóa là một quy luật tự nhiên của cuộc sống. Cùng với tuổi tác, cơ thể con người trải qua nhiều thay đổi, đặc biệt là về sức khỏe và tâm lý. Dưới đây là một số thay đổi về sức khỏe, tâm lý của người cao tuổi qua từng giai đoạn, bạn có thể tham khảo để từ đó biết cách chăm sóc người cao tuổi tốt hơn:
1. Chuyển từ trạng thái “tích cực” sang trạng thái “tiêu cực”
Việc người cao tuổi trải qua quá trình chuyển đổi tâm lý từ tích cực sang tiêu cực là một hiện tượng phổ biến. Thường diễn ra ở giai đoạn 60 đến 69 tuổi. Bởi lúc này, sự thay đổi đột ngột về công việc, bạn bè ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý của người cao tuổi. Chính vì lẽ đó, người cao tuổi chưa thể hoàn toàn chấp nhận và thích nghi cuộc sống mới nên đôi khi sẽ có suy nghĩ tiêu cực xuất hiện.
2. Thay đổi tâm lý, dễ cáu giận
Ở độ tuổi 70 đến 79 tuổi, sự suy giảm hormone, đặc biệt là estrogen ở phụ nữ và testosterone ở nam giới có thể gây ra những biến đổi tâm lý như cáu gắt, khó chịu. Đặc biệt những thay đổi về sức khỏe, mất ngủ kéo dài, chức năng não bộ suy giảm,… làm cho người cao tuổi cảm thấy buồn chán, trống rỗng.
Giai đoạn này, người cao tuổi. Bên cạnh đó, việc mất đi vai trò xã hội khi nghỉ hưu cũng khiến họ cảm thấy mình không còn hữu ích, áp lực tâm lý đè nặng làm người cao tuổi nóng nảy hơn.
3. Luôn cảm thấy cô đơn
Cảm giác cô đơn là một vấn đề phổ biến ở người cao tuổi, đặc biệt là trong độ tuổi từ 80 đến 89. Ở độ tuổi này, nhiều người cao tuổi đã trải qua sự ra đi của bạn bè, người thân, vợ/chồng. Sự mất mát này tạo ra một khoảng trống lớn trong cuộc sống, khiến họ cảm thấy cô đơn và lạc lõng.
Ngoài ra, các vấn đề sức khỏe tuổi già cũng trở thành rào cản tâm lý, giai đoạn này họ khó tự chăm sóc bản thân mà cần đến sự hỗ trợ của người thân, nên nếu người thân không thường xuyên ở cạnh họ sẽ dễ tủi thân và cảm giác như không ai bên cạnh mình.
4. Gặp các vấn đề về sức khỏe, suy giảm trí lực
Bước sang giai đoạn tuổi già, tình trạng sức khỏe của người cao tuổi dần suy giảm. Các cơ quan chức năng quan trọng dễ bị tổn thương, hình thành các bệnh lý nguy hiểm như tim mạch, phổi, thoái hóa khớp,… Đặc biệt, ở người từ 90 tuổi trở lên dễ bị suy giảm trí lực, hay quên. Trường hợp nặng sẽ không nhớ được người thân.
Việc hiểu rõ nguyên nhân khiến người cao tuổi có những thay đổi về tâm lý là rất quan trọng để hỗ trợ, chăm sóc họ tốt hơn. Qua đó, giúp người cao tuổi tận hưởng những năm tháng cuối đời một cách ý nghĩa và hạnh phúc.
IV. Một số lưu ý khi chăm sóc tâm lý người cao tuổi
Tuổi già là một giai đoạn tự nhiên trong cuộc đời, nhưng cũng là giai đoạn mà người cao tuổi phải đối mặt với những thay đổi về thể chất và tinh thần. Việc chăm sóc sức khỏe thể chất là rất quan trọng, nhưng chăm sóc tâm lý cũng đóng vai trò không kém phần thiết yếu. Dưới đây là một số lưu ý khi chăm sóc tâm lý người cao tuổi:
- Lắng nghe: Người già thường dễ cảm thấy cô đơn, tủi thân, do đó, việc lắng nghe những tâm tư, giãi bày của người cao tuổi sẽ là cách giúp họ cảm nhận được sự quan tâm, thấu hiểu của những người thân yêu.
- Động viên và khích lệ: Hãy luôn dành những lời khen ngợi, động viên cho người cao tuổi. Điều này giúp họ cảm thấy mình vẫn còn giá trị và được yêu quý. Khuyến khích họ tham gia vào các hoạt động mà họ yêu thích, giúp họ tìm thấy niềm vui trong cuộc sống.
- Tạo môi trường sống thoải mái: Môi trường sống có ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý của người cao tuổi. Hãy tạo cho họ một không gian sống ấm cúng, an toàn và tiện nghi. Sắp xếp đồ đạc gọn gàng, dễ tìm giúp họ cảm thấy thoải mái và an tâm hơn. Ngoài ra, ánh sáng tự nhiên cũng rất quan trọng, nó giúp cải thiện tâm trạng và giảm stress.
- Chú trọng chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần của người cao tuổi: Sức khỏe thể chất và tinh thần có mối liên hệ mật thiết với nhau. Do đó, bạn nên khuyến khích người cao tuổi đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh tật. Một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu dinh dưỡng và việc tập thể dục đều đặn cũng giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm thiểu các triệu chứng trầm cảm, lo âu.
Hy vọng rằng, những thông tin mà bài viết cấp sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các giai đoạn và những biến đổi tâm lý của người cao tuổi. Qua đó, có phương pháp chăm sóc người cao tuổi phù hợp, giúp họ tận hưởng tuổi già vui vẻ, trọn vẹn bên những người thân yêu.