Bệnh Parkinson ở người già: Nguy cơ tiềm ẩn và cách điều trị

Bệnh Parkinson ở người già là một loại bệnh về rối loạn thoái hóa thần kinh. Đây là bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt là giai đoạn sau 60. Bệnh gây khó khăn khi vận động, các cơ co cứng, tay chân rung, mất thăng bằng, dễ té ngã,… Vậy nguyên nhân gây bệnh là gì? Làm thế nào để phòng ngừa? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp tất tần tật những thắc mắc về bệnh lý này.

I. Parkinson là bệnh gì?

Bệnh Parkinson ở người già là bệnh lý liên quan đến rối loạn thoái hóa thần kinh trung ương. Khi các tế bào sản xuất dopamine bị tổn thương hoặc chết đi, lượng dopamine giảm sút gây ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát vận động, điều hòa cảm xúc và nhiều chức năng khác. Chính vì vậy, người mắc bệnh Parkinson thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát cử động, mất thăng bằng, đi đứng khó khăn,…

Bệnh Parkinson được phân loại dựa trên nguyên nhân, triệu chứng và tiến triển của bệnh. Theo đó, có 2 loại bệnh phổ biến, gồm:

• Bệnh Parkinson nguyên phát (vô căn): Đây là loại bệnh Parkinson phổ biến nhất, chiếm hơn 80% trên tổng số ca mắc bệnh. Nguyên nhân dẫn đến bệnh chưa được xác định rõ, người bệnh có các dấu hiệu như cứng đờ người, tay chân run rẩy, các cử động dần trở nên chậm chạp,…
• Bệnh Parkinson thứ phát: Được chia làm 2 nhóm nhỏ gồm Parkinson mạch máu và Parkinson do thuốc. Mỗi nhóm sẽ được xác định nhờ vào biểu hiện khác nhau. Người mắc Parkinson mạch máu sẽ có các triệu chứng liên quan đến thần kinh, giấc ngủ, trí nhớ,… Còn Parkinson do thuốc chỉ diễn ra trong thời gian ngắn do ảnh hưởng của việc sử dụng các loại thuốc  thuốc chống động kinh, thuốc an thần, thuốc chẹn calci,…

Theo thống kê của các nghiên cứu y tế, nhóm người dễ mắc bệnh Parkinson thường nằm trong độ tuổi trên 60 và phần lớn là nam giới. Tỷ lệ người dưới 50 tuổi mắc phải chiếm 1/10 trên tổng số trường hợp mắc bệnh. 

II. Triệu chứng bệnh Parkinson?

Các triệu chứng của bệnh Parkinson ở người già thường tiến triển chậm rãi và khác nhau ở mỗi người. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Run: Đây là triệu chứng phổ biến và thường gặp nhất ở bệnh nhân Parkinson. Tình trạng run diễn ra ở nhiều cơ quan như tay, chân, cằm, môi,… Mức độ run có thể tăng lên khi người bệnh xúc động, căng thẳng hoặc tập trung quá mức.
• Cơ và xương co cứng: Vai, lưng, tay, chân hoặc cổ của người bệnh Parkinson có dấu hiệu tê cứng. Các cơ và xương chuyển động kém linh hoạt làm cho người bệnh vận động, di chuyển khó khăn. 
• Mất thăng bằng: Các nhóm cơ gấp bị tăng trương lực, điều này làm cho cơ thể bệnh nhân luôn trong tư thế gập về phía trước, khó giữ thăng bằng. Đây cũng là nguyên nhân làm cho người mắc bệnh Parkinson dễ té ngã.
• Khó khăn trong việc kiểm soát vận động, điều hòa cảm xúc: Người mắc bệnh Parkinson vận động khó khăn, tốc độ di chuyển cũng giảm dần tùy thuộc vào tình trạng của bệnh. Một số trường hợp thay đổi giọng nói, không điều tiết, kiểm soát được khả năng biểu đạt cảm xúc hay tình trạng chảy nước mắt của bản thân.
• Rối loạn giấc ngủ: Đây là một trong những biểu hiện phổ biến ở bệnh nhân Parkinson, người bệnh thường có cảm giác uể oải, mệt mỏi, buồn ngủ nhiều vào ban ngày và khó ngủ về đêm.
• Sa sút trí tuệ: Khả năng ngôn ngữ, nhận thức suy giảm, trí tuệ sa sút,… là tình trạng tương đối phổ biến ở bệnh nhân Parkinson.

Ngoài ra, bệnh Parkinson còn có một số triệu chứng khác như: táo bón, đau vai, mệt mỏi, ham muốn tình dục suy giảm,… Các triệu chứng của bệnh Parkinson ở người già thường diễn biến âm thầm, do đó, khó có thể nhận biết. Tuy nhiên, nếu phát hiện người thân có những dấu hiệu suy giảm khả năng vận động, không kiểm soát được cảm xúc,… thì nên đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra sức khỏe bởi đây là những triệu chứng khởi phát của căn bệnh Parkinson.

III. Nguyên nhân bệnh Parkinson?

Các tế bào thần kinh hạch nền suy giảm hoặc mất đi chính là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh Parkinson. Khi các tế bào này không còn, quá trình sản sinh dopamine cũng giảm đi, điều này gây ảnh hưởng đến khả năng kích thích vỏ não, gây hạn chế cử động ở người bệnh. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa tìm được nguyên nhân chính xác dẫn đến việc tế bào thần kinh suy giảm. 

Song, người ta cho rằng, một số yếu tố cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển bệnh Parkinson ở người già. Chẳng hạn:

• Di truyền: Đây được xem là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến bệnh Parkinson. Theo đó, người có người thân từng mắc bệnh Parkinson, thì có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.
• Tuổi tác: Khi tuổi tác càng cao, các tế bào thần kinh hạch nền dần mất đi, lượng dopamine trong cơ thể suy giảm nhanh chóng. Điều này chính là tiền đề dẫn đến bệnh lý Parkinson ở người cao tuổi.
• Chấn thương: Một số y học đã chỉ ra rằng, người từng bị các chấn thương liên quan đến não bộ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.
• Môi trường: Tiếp xúc với một số chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng (chì, mangan), một số loại thuốc và các chất ô nhiễm khác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Parkinson.

Trên đây là những yếu tố nguy cơ, góp phần làm tăng khả năng mắc bệnh Parkinson ở người già. Do đó, người cao tuổi cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe để phát hiện và có phương pháp điều trị kịp thời.

IV. Các giai đoạn của bệnh parkinson ở người già

Bệnh Parkinson thường tiến triển qua nhiều giai đoạn, từ nhẹ đến nặng. Việc chia bệnh thành các giai đoạn giúp bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và dự đoán diễn biến của bệnh. Theo đó, bệnh được chia thành 5 giai đoạn cụ thể:

1. Giai đoạn 1: Giai đoạn khởi phát

Ở giai đoạn này, các triệu chứng của bệnh chưa biểu hiện rõ rệt. Các triệu chứng chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể. Do  đó, người bệnh có thể cảm thấy run tay khi nghỉ ngơi, cứng cơ ở một bên chân hoặc khó khởi động các hoạt động.

Tuy nhiên, nhiều người thường bỏ qua những triệu chứng này vì chúng khá nhẹ và dễ nhầm lẫn với các dấu hiệu lão hóa.

2. Giai đoạn 2: Các triệu chứng biểu hiện rõ rệt ở hai bên cơ thể

Ở giai đoạn này, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện ở cả hai bên cơ thể. Cơ và xương của người bệnh co cứng, gây hạn chế trong việc cử động. Các hoạt động hàng ngày như ăn uống, mặc quần áo, đi lại cũng gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, dáng đi của người bệnh cũng thay đổi, cơ thể, tay chân run rẩy, nhiều hơn, biểu cảm gương mặt cũng bị hạn chế do các cơ căng cứng. Tùy thuộc vào từng thể trạng của người bệnh mà thời gian phát bệnh ở giai đoạn 2 có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm. 

3. Giai đoạn 3: Mất thăng bằng, dễ té ngã

Giai đoạn 3 của bệnh Parkinson được đánh dấu bằng sự gia tăng rõ rệt các triệu chứng so với các giai đoạn trước. Ở giai đoạn này, bệnh nhân bắt đầu gặp nhiều khó khăn hơn trong cuộc sống hàng ngày. Tình trạng run rẩy ở các chi và cơ thể diễn tiến trầm trọng hơn, người bệnh khó giữ thăng bằng, dễ té ngã khi di chuyển hoặc thay đổi tư thế đột ngột.

Ngoài ra, ở giai đoạn này, người bệnh có thể gặp một số biến chứng như cứng cơ nghiêm trọng, co thắt cơ, hoặc các vấn đề về tâm thần như trầm cảm, lo âu.

4. Giai đoạn 4: Cơ căng cứng gây hạn chế vận động

Bước vào giai đoạn này, các triệu chứng như run, cứng cơ, chậm vận động trở nên nghiêm trọng hơn, khiến người bệnh khó khăn trong việc di chuyển, thậm chí không thể tự đứng vững. Các hoạt động thường ngày cần phải có sự trợ giúp từ người thân.

5. Giai đoạn 5: Mất khả năng tự chăm sóc bản thân

Đây được xem là giai đoạn nguy hiểm nhất của bệnh Parkinson ở người già. Ở giai đoạn này, người bệnh mất hoàn toàn khả năng tự chăm sóc bản thân, các hoạt động như ăn uống, tắm rửa, sinh hoạt,… cần có sự hỗ trợ 100% từ người thân. Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân đi xuống bởi tiến triển của bệnh diễn ra nhanh chóng. 

Không chỉ đối mặt với các triệu chứng của bệnh, người bệnh còn có thể gặp những biến chứng nguy hiểm khác. Trong đó, điển hình nhất là tình trạng mất trí nhớ và giao tiếp kém. Chính vì vậy, ở giai đoạn này, người bệnh rất cần sự chăm sóc của người thân và can thiệp y tế. 

V. Biến chứng của bệnh Parkinson

Bên cạnh các triệu chứng điển hình như run, cứng cơ, chậm vận động và mất thăng bằng, bệnh Parkinson còn gây ra nhiều biến chứng khác ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh như:

• Viêm phổi: Do khả năng nuốt kém, người bệnh dễ bị sặc thức ăn, tăng nguy cơ viêm phổi.
• Ảnh hưởng đến chức năng đường ruột: Người bệnh Parkinson thường gặp phải các vấn đề về đường ruột, tiêu hóa. Trong đó, khó tiêu, táo bón là một trong những biến chứng thường gặp.
• Nguy cơ loãng xương cao: Khả năng vận động kém, ít cử động chính là nguyên nhân dẫn đến cơ thể thiếu hụt vitamin D, gây loãng xương ở người mắc bệnh Parkinson.
• Nguy cơ gãy xương cao: Bệnh nhân mắc Parkinson thường bị mất thăng bằng, dễ té ngã gây gãy xương. Đặc biệt là xương đùi, xương hông, xương chậu,…

Để dự phòng những biến chứng nguy hiểm của bệnh Parkinson ở người già, bản thân người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, duy trì uống thuốc đều đặn. Bên cạnh đó, người thân cũng cần lưu ý chăm sóc người bệnh chu đáo, thay đổi chế độ ăn uống phù hợp, bổ sung nhiều chất xơ và canxi để tránh tình trạng táo bón, giảm nguy cơ loãng xương.

VI. Cách điều trị bệnh Parkinson

Bệnh Parkinson không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe, nhận thức, khả năng vận động mà còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí, đe dọa đến tính mạng của người bệnh. Chính vì vậy, khi phát hiện các dấu hiệu của bệnh, bạn cần đến cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra sức khỏe để phát hiện và có phương pháp điều trị kịp thời.

Dưới đây là một số cách điều trị  Parkinson ở người già, bạn có thể tham khảo:

1. Điều trị bằng thuốc

Đây là một trong những phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất, thường được áp dụng ở giai đoạn khởi phát bệnh. Thuốc đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các triệu chứng của bệnh Parkinson. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Levodopa: Thuốc thay thế dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh bị thiếu hụt ở bệnh nhân Parkinson. Levodopa được chuyển hóa thành dopamine trong não, giúp cải thiện các triệu chứng vận động như run, cứng cơ và chậm chạp. 
• Thuốc kháng cholinergic: Thường được kê cho những người bệnh xuất hiện tình trạng run nhiều hoặc loạn trương lực cơ. Nhóm thuốc kháng Cholinergic bao gồm các loại thuốc như Benztropine và Trihexyphenidyl.
• Thuốc ức chế dị hóa dopamine: Nhóm thuốc này bao gồm thuốc ức chế men COM, thuốc ức chế men oxy hóa amin,.. có tác dụng kéo dài thời gian hoạt động của dopamine trong cơ thể người bệnh.
• Thuốc Agonist dopamine: Các thuốc này hỗ trợ tăng cường tác dụng của dopamine trên các thụ thể thần kinh. Chúng thường được sử dụng để điều trị các triệu chứng sớm của bệnh Parkinson hoặc kết hợp với levodopa để tăng cường hiệu quả điều trị.
• Thuốc kháng cholinergic: Đây là loại thuốc được kê đơn có tác dụng ngăn chặn hoạt động của acetylcholine.

Tùy vào mức độ, tình trạng bệnh, độ tuổi, các bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp. Tuy nhiên, ở giai đoạn khởi phát, người bệnh thường chỉ được sử dụng thuốc liều thấp để theo dõi. Sau một thời gian, bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng bệnh của bệnh nhân, từ đó có thể gia tăng liều dùng hoặc thay đổi loại thuốc phù hợp.

2. Điều trị bằng phẫu thuật

Khi các triệu chứng của bệnh Parkinson trở nên nghiêm trọng và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, phẫu thuật có thể được xem xét như một lựa chọn điều trị. Mục tiêu của phẫu thuật là giảm thiểu các triệu chứng vận động, cải thiện khả năng vận động và chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Các phương pháp phẫu thuật hiệu quả có thể kể đến như phẫu thuật ghép mô thần kinh, phẫu thuật định vị, phẫu thuật DBS, phẫu thuật kích thích điện vùng liềm đen – thể vận,…

3. Phục hồi chức năng

Đây là phương pháp điều trị không dùng thuốc, tập trung vào việc cải thiện khả năng vận động, tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện sự cân bằng và phối hợp các cử động của người bệnh. Các bài tập phục hồi chức năng được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân, dựa trên mức độ nghiêm trọng của bệnh và khả năng của từng người.

Một số bài tập phục hồi chức năng hiệu quả gồm vật lý trị liệu (tăng khả năng vận động), trị liệu ngôn ngữ (cải thiện rối loạn ngôn ngữ, tăng cường khả năng nói và nuốt,… Ngoài ra, người bệnh có thể tập các bài tập vận động nhẹ như yoga, đi bộ, dưỡng sinh,… để cải thiện tình trạng co cứng cơ, run,..

VII. Cách phòng ngừa bệnh Parkinson

Để phòng ngừa bệnh Parkinson ở người già hiệu quả, bạn cần lưu ý:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ thường xuyên để phát hiện sớm các nguy cơ mắc bệnh, tình trạng sức khỏe, tầm soát và có phương pháp điều trị bệnh kịp thời.
• Chú ý đến sức khỏe trí não: Đây là cách phòng ngừa bệnh Parkinson ở người già hiệu quả nhất. Theo đó, bạn cần ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng để giúp não có thời gian phục hồi, giảm căng thẳng. Bên cạnh đó, bạn nên thực hiện các bài tập kích thích trí não như chơi cờ vua, cờ tướng, giải ô chữ,… Các trò chơi này sẽ giúp kích thích não bộ, tăng cường trí nhớ, giảm nguy cơ thoái hóa thần kinh.
• Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao: Rèn luyện sức khỏe thể chất cũng là phương pháp phòng ngừa bệnh Parkinson hiệu quả. Một số bài tập phù hợp dành cho người cao tuổi có thể kể đến như thể dục nhịp điệu, dưỡng sinh, đi bộ, đánh cầu lông,… Các bài tập này sẽ giúp tăng cường lưu thông máu huyết, kích thích hệ thần kinh trung ương, hỗ trợ não bộ hoạt động tốt hơn.
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng trong chế độ ăn hằng ngày: Bạn có thể thêm các nhóm chất như vitamin, khoáng chất, chất béo trong khẩu phần ăn của người cao tuổi. Rau xanh, trái cây, các loại cá béo hay các loại hạt chính là thực phẩm giàu dưỡng chất giúp bảo vệ tế bào thần kinh và hạn chế nguy cơ mắc bệnh Parkinson ở người cao tuổi.

Chủ động phòng ngừa Parkinson từ sớm sẽ giúp người cao tuổi khỏe mạnh, tránh những biến chứng không mong muốn. Bên cạnh các phương pháp phòng ngừa trên, bạn nên đưa người cao tuổi đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám, tầm soát bệnh 6 tháng/ lần để phát hiện sớm nguy cơ mắc bệnh và có phương pháp điều trị đúng đắn.

VIII. Những lưu ý khi chăm sóc người bệnh Parkinson

Người mắc bệnh Parkinson thường gặp phải nhiều vấn đề như vận động, ăn uống khó khăn, loãng xương, táo bón… Do đó, khi chăm sóc người bệnh, bạn cần lưu ý: 

• Tăng cường rau xanh, trái cây trong khẩu phần ăn để tránh táo bón.
• Thức ăn cho bệnh nhân Parkinson nên là thức ăn được ninh kỹ, mềm, ẩm, dễ nuốt.
• Bổ sung canxi từ sữa và các chế phẩm của sữa, ngăn ngừa loãng xương ở người già.
• Bổ sung omega 3 từ các loại cá béo giúp tăng cường hoạt động não bộ, cải thiện các triệu chứng của bệnh.
• Hỗ trợ tập luyện vật lý trị liệu, phục hồi chức năng để bệnh nhân tăng cường sự linh hoạt cho cơ thể.

Đối với các bệnh nhân mất khả năng tự chăm sóc bản thân, cần có người túc trực thường xuyên để tránh nguy hiểm. Nếu không có thời gian chăm sóc, bạn có thể tham khảo dịch vụ chăm sóc người cao tuổi ở các viện dưỡng lão. Tại đây, có đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm túc trực, thăm khám các cụ thường xuyên, chế độ dinh dưỡng riêng biệt phù hợp với từng người. Điều này sẽ giúp bệnh nhân được chăm sóc tốt nhất và nhanh chóng hồi phục.

Hiện nay, Viện dưỡng lão Tâm An có tiếp nhận chăm sóc các trường hợp người cao tuổi mắc bệnh Parkinson. Đây là viện dưỡng lão được đánh giá cao về dịch vụ chăm sóc người già ở khu vực TP.HCM. Không chỉ nổi bật với không gian phủ xanh, Tâm An còn có các tiện ích như phòng tập vật lý trị liệu, thư viện,… Đội ngũ y bác sĩ tận tâm, tận tình, tận tụy, chăm sóc người cao tuổi như chính người thân của mình. Do đó, nếu chưa tìm được nơi an dưỡng phù hợp, bạn có thể gửi gắm người thân đến đây.

Hy vọng rằng những thông tin trên đây đã giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh Parkinson ở người già. Qua đó, tìm được phương pháp phòng ngừa, điều trị và chăm sóc tốt nhất cho người thân yêu để họ luôn vui vẻ, khỏe mạnh.