Phù chân ở người cao tuổi không chỉ là dấu hiệu của tuổi tác mà có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Vậy đâu là nguyên nhân khiến người già bị phù chân? Cách điều trị ra sao? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, các triệu chứng, biểu hiện và cách chăm sóc người già bị phù chân giảm sưng đau tại nhà.
I. Như thế nào là phù chân ở người cao tuổi?
Phù chân là tình trạng tích tụ chất lỏng dư thừa trong các mô ở bàn chân, mắt cá chân và cẳng chân, khiến vùng này bị sưng lên. Ở người cao tuổi, hiện tượng này khá phổ biến và thường được coi là một dấu hiệu cảnh báo sức khỏe. Khi người già bị phù chân, họ có thể cảm thấy nặng nề, khó khăn khi di chuyển.
Tình trạng phù chân có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau và có thể tự biến mất sau khi nghỉ ngơi. Nhưng nếu tình trạng này kéo dài hoặc đi kèm với các dấu hiệu bất thường khác, người bệnh cần được thăm khám để tìm ra nguyên nhân gốc rễ và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
II. Các nguyên nhân gây phù chân ở người cao tuổi
Có rất nhiều nguyên nhân làm người già phù chân, các nguyên nhân đó bao gồm:
1. Bệnh lý tim mạch
Một trong những nguyên nhân hàng đầu và nguy hiểm nhất khiến người già bị phù chân chính là các bệnh lý liên quan đến tim mạch, đặc biệt là suy tim. Khi tim suy yếu, máu sẽ không được bơm hết lên và quay về tim.
Lực hấp dẫn khiến máu và chất dịch lỏng bị dồn lại và ứ đọng ở các chi. Điều này dẫn đến tình trạng phù chân ở người cao tuổi.
2. Giãn tĩnh mạch
Ở người cao tuổi, do quá trình lão hóa, đứng hoặc ngồi lâu nhiều năm, các van tĩnh mạch này có thể bị yếu và hư hỏng. Khi các van không đóng kín được, máu sẽ bị trào ngược và ứ đọng lại trong lòng mạch, làm tăng áp lực bên trong tĩnh mạch.
Sự ứ đọng và tăng áp lực này khiến chất lỏng từ máu bị rò rỉ ra khỏi mạch máu và thấm vào các mô xung quanh, gây ra hiện tượng sưng phù. Đây là lý do chính khiến nhiều người già có biểu hiện phù chân rõ rệt.
3. Bệnh đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường (hay tiểu đường) là một trong những nguyên nhân phổ biến và phức tạp khiến người già bị phù chân. Ở người bệnh tiểu đường, việc kiểm soát đường huyết không ổn định trong thời gian dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, trong đó có tổn thương mạch máu và thần kinh.
Hiện tượng người già bị phù chân do đái tháo đường sẽ làm cho các tĩnh mạch chân van suy yếu. Từ đó, hoạt động bơm máu về tim cũng không thể diễn ra bình thường. Điều này dẫn đến hiện tượng ứ dịch và máu gây sưng phù.
4. Xơ gan
Gan là cơ quan đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tổng hợp các protein cần thiết cho cơ thể, đặc biệt là Albumin. Loại protein này có chức năng duy trì áp lực thẩm thấu keo trong lòng mạch máu và vận chuyển các chất như hormone, bilirubin, vitamin và thuốc đi khắp cơ thể.
Khi gan bị xơ hóa và suy yếu, khả năng sản xuất Albumin giảm sút đáng kể. Lượng albumin trong máu thấp sẽ làm giảm áp lực keo, khiến chất lỏng dễ dàng “thất thoát” ra khỏi mạch máu và thấm vào các mô xung quanh. Sự tích tụ dịch này là nguyên nhân gây ra hiện tượng phù nề chân ở người già.
5. Bệnh lý về thận
Thận đóng vai trò như một “trung tâm xử lý chất thải” đồng thời là “nhà máy” lọc máu chính của cơ thể. Cơ quan này có tác dụng loại bỏ, đào thải độc tố độc tố, điều chỉnh lượng muối và nước của cơ thể.
Khi chức năng thận bị suy giảm, khả năng lọc và đào thải chất lỏng bị kém đi đáng kể. Điều này dẫn đến việc muối và nước bị giữ lại trong cơ thể thay vì được bài tiết qua nước tiểu. Lượng dịch thừa này sau đó tích tụ lại, gây ra hiện tượng phù các chi dưới ở người già.
III. Các triệu chứng thường gặp khi người già bị phù chân
Người già bị phù chân nếu không phát hiện kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là một số dấu hiệu, triệu chứng điển hình, bạn cần lưu ý:
- Sưng tấy bất thường: Vùng bàn chân, mắt cá chân hoặc cẳng chân to hơn bình thường, da căng bóng. Có thể sưng sưng phù ở một chân hoặc cả hai chân.
- Đau ở chân: Đây là triệu chứng khá phổ biến, cảnh báo người già bị phù chân. Những cơn đau có thể xuất hiện từng cơn, âm ỉ mặc dù không có sự va đập hay chấn thương nào trước đó.
- Phù nề kéo dài: Dùng ngón tay ấn vào vùng da bị phù, khi nhả ra sẽ thấy một vết lõm sâu xuất hiện. Tình trạng này kéo dài và không thuyên giảm kể cả khi đã nghỉ ngơi và hạn chế vận động.
- Cảm giác nặng nề, căng tức: Chân có cảm giác nặng hơn, khó khăn khi cử động hoặc đi lại, đặc biệt là vào cuối ngày.
- Thay đổi da: Da tại vùng phù có thể trở nên mỏng, sáng bóng hơn hoặc có màu nhạt. Trường hợp phù do suy tĩnh mạch lâu ngày có thể khiến da chuyển sang màu nâu sẫm.
Bên cạnh những dấu hiệu trên, phù chân ở người cao tuổi còn đi kèm một số triệu chứng khác như: đau ngực, khó thở, rối loạn đường tiết niệu,buồn nôn, nôn mửa, tăng huyết áp,…
IV. Một số biện pháp khắc phục phù chân ở người già
Mặc dù người già bị phù chân xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng nhìn chung để khắc phục tình trạng này bạn cần tìm cách loại bỏ chất dịch tích ở chân. Dưới đây là một số biện pháp giúp làm giảm phù chân ở người cao tuổi, bạn có thể tham khảo:
- Đeo vớ áp lực: Vớ áp lực tạo ra một lực nén từ mắt cá chân giảm dần lên phía đùi, giúp ngăn chất lỏng tích tụ và hỗ trợ tĩnh mạch đưa máu về tim hiệu quả hơn. Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ để chọn loại vớ và mức áp lực phù hợp với tình trạng bệnh lý nền.
- Giảm muối trong chế độ ăn: Hạn chế tối đa lượng natri (muối) nạp vào cơ thể, vì natri là nguyên nhân chính gây giữ nước. Nên ăn các thực phẩm tươi, tự chế biến, tránh đồ ăn đóng hộp, chế biến sẵn. Tăng cường rau xanh, trái cây giàu kali (chuối, cam, bơ) và magie để giúp cân bằng điện giải, hỗ trợ chức năng thận.
- Nâng cao chân thường xuyên: Đây là một biện pháp vật lý đơn giản nhưng hiệu quả. Người bệnh nên kê chân cao hơn mức tim khoảng 3 – 4 lần mỗi ngày, mỗi lần 30 phút. Việc này giúp trọng lực hỗ trợ chất lỏng dư thừa (dịch phù) từ chân chảy ngược về tim, cải thiện lưu thông máu và hệ bạch huyết.
- Uống đủ nước và kiểm soát cân nặng: Uống đủ nước lọc giúp cơ thể đào thải chất độc và natri hiệu quả hơn. Thừa cân làm tăng áp lực lên tĩnh mạch chân, do đó duy trì cân nặng hợp lý là cách phòng ngừa và giảm phù chân lâu dài.
- Vận động và massage nhẹ nhàng: Tránh đứng hoặc ngồi quá lâu. Cần khuyến khích người già đi lại nhẹ nhàng, tập các bài tập vận động khớp cổ chân, hoặc bơi lội (nếu có thể) khoảng 10 – 15 phút, 3 – 4 lần mỗi ngày. Các bài tập này giúp cơ bắp co bóp, đẩy chất lỏng dư thừa trở về. Massage nhẹ nhàng vùng chân bị phù cũng là cách tốt để kích thích lưu thông.
Các biện pháp trên chỉ mang tính chất hỗ trợ làm giảm phù chân ở người cao tuổi. Nếu tình trạng phù chân kéo dài, sưng to hoặc kèm theo các triệu chứng như khó thở, đau ngực, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức để chẩn đoán chính xác nguyên nhân để được can thiệp chuyên sâu và có phác đồ điều trị phù hợp.
Trên đây, Viện dưỡng lão Tâm An đã giải đáp tất cả các thắc mắc liên quan đến tình trạng người già bị phù chân. Hy vọng rằng với những chia sẻ trên, bạn có thể hiểu rõ về tình trạng này và biết cách chăm sóc người cao tuổi tốt hơn và hạn chế những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.